Wat is het grootste bezwaar van bestuursrechters tegen de nieuwe zaaksbehandeling?

‘In het onderzoek naar het experiment bij de CRvB met de nieuwe zaaksbehandeling hebben we bewust sceptische rechters betrokken. Ze zeggen: dit vraagt van ons verder te gaan dan past in onze taakopvatting. Rechters moeten volgens hen een besluit puur toetsen op rechtmatigheid. Voorstanders zijn pragmatischer. We doen niks wat procespartijen niet willen en het werkt, vinden die. Door het achterliggende conflict aan te snijden begeeft de rechter zich natuurlijk ook op onbekend terrein waar hij zijn hand kan overspelen. Het mooiste is als het conflict zo vroeg mogelijk wordt opgelost, bijvoorbeeld in de bezwaarprocedure, waar de betrokken overheidsorganisatie speelruimte heeft. Soms is evenwel het gezag van de rechter nodig, al was het alleen omdat partijen daarmee gemakkelijker de terugtocht kunnen vinden.’

Wat levert de informele aanpak op? 

'We zijn dit nu aan het onderzoeken voor de rechtbanken. Uit het onderzoek bij de CRvB bleek dat de taakopvatting van de rechter van grote invloed is op het resultaat. Een rechter die wil, heeft dus vaker succes. Verder is de bereidheid van procespartijen om te zoeken naar een oplossing van het conflict een factor. Sommige bestuursorganen hebben er eenvoudigweg geen zin in.‘De informele aanpak in appelzaken blijkt efficiënt te zijn, vooral doordat zaken veel vaker enkelvoudig door één rechter in plaats van meervoudig door drie rechters worden beslist. Dat kan prima, lang niet alle zaken bij de appelrechter zijn even complex. Wel zie je soms dat de afronding bij een informeel traject lang duurt, waardoor bij rechters het gevoel leeft dat zo’n zaak een eindeloos moeras is. Feitelijk is de doorlooptijd slechts bij een gering aantal zaken langer. We zien ook veel zaken met een veel kortere doorlooptijd. De variatie is groter, de totale doorlooptijd neemt niet toe.’

Hoe verhoudt de informele aanpak zich tot een uniforme rechtspraak?

‘Er zijn grote verschillen tussen hoe rechters een zaak behandelen. Dat is een risico. Daarom is het belangrijk dat rechters de juiste vaardigheden hebben. Je moet het kunnen. Het is een kwestie van opleiding, maar misschien meer nog van talent. Ik maak me er geen zorgen over dat een meer informele aanpak leidt tot uitkomsten die in strijd zijn met het recht. We hebben dit voor de bezwaarprocedures onderzocht en we vonden er geen aanwijzingen voor.’